Gıda Zehirlenmesi Nedir, Belirtileri Nelerdir?

Gıda zehirlenmesi, beslenme sırasında alınan besinlerin ve yenilen her türlü yiyeceğin üzerinde bulunan bakteriler ve kimyasal kalıntılar nedeniyle, önce midede başlayıp sonrasında bağırsaklarda devam eden, genellikle sistem şikayetleri olarak ortaya çıkan olaylardır. Peki, bu olaylara sebep olan durumlar nelerdir?

Yoğun bir iş gününde acıktınız ve bir büfeden ekmek arası bir şeyler yediniz yahut bir restoranda karnınızı doyurdunuz. Eve gelene kadar bir şeyiniz yoktu. Ancak birkaç saat sonra mideniz bulandı, hatta kusmaya başladınız. Aklınıza midenizi üşüttüğünüz gelebilir ancak; durumunuz, gıda zehirlenmesinin işareti olabilir! Bunun sebebi sadece dışarıda yediğiniz hazır gıdalar değil, kimi zaman evde hazırlanan yemekler de olabilmektedir.

Gelişigüzel beslenme alışkanlıkları insanları fast-food tarzı hazır ve kolay yemek anlayışına götürmektedir. İşimizi kolaylaştıran bu hazır ve pratik yemekler, bazı alanlarda fayda sağlasa da sağlığımız açısından kimi zaman ciddi tehlikeler oluşturmaktadır.

Gıda Zehirlenmesi Belirtileri

Ortak bir yemekten 72 saat sonrasında kişinin belli bir besinden etkilenmesi veya aynı besini yiyen birkaç kişinin de hastalık belirtileri göstermeleri sonucu gıda zehirlenmesi şüphesi varsayılmaktadır. Çoğu zaman kusma ve baş dönmesi, gıda zehirlenmelerinde ilk belirtiler olabilir.

Mikrobun kendisinin veya vücuda girdikten sonraki salacağı toksinin yol açtığı zehirlenmelerde belirtiler daha geç ortaya çıkar. Çünkü mikrop vücuda girdikten sonra etkisini gösterebilmek için belli bir süreye ihtiyaç duyar. Oysa toksinin önceden oluştuğu gıdalar sebebiyle oluşan zehirlenmelerde, mikropların etkisi direkt görülerek, şikayetler daha erken belirir. Bu sebeple pasta veya dondurma gibi gıdaların zehirlenme belirtileri daha kolay fark edilirken; et ve et ürünleri gibi gıdalardan oluşan zehirlenme belirtileri biraz zaman sonra fark edilebilmektedir. Peki, gıda zehirlenmesi öldürür mü?

Besin zehirlenmesi, dünya çapında ele alındığında ishal salgınlarıyla ölüme varan hastalıklardan 2. sırada yer alır. Bu rakam, sağlığımız için ciddi tehlikelerin göstergesidir. Gıda zehirlenmesini tespit etmek kadar hangi besin maddesinin sebep olduğunu da bulmak çok güçtür. 2000‘li yılların başında 2 milyonun üzerinde ölümlü vaka tespit edilmiştir. Gelişmiş ülkelerde bu rakam, şuan %30’lar seviyesindedir. Genel ölümlü vakalar tespit edilse bile az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde bu oran ve ölümlü gıda zehirlenmeleri sayı olarak belli değildir.

Gıda Zehirlenmesi Nedenleri

Günümüz dünyasında besin zehirlenmelerine sebep olan veya zehirlenmeyi kolaylaştıran faktörlerde bulunmaktadır:

• Yolculuklarda yenen besinlerin sağlığı tehdit eder durumda olması,
• Gıda kaynaklarının globalleşmesi ve hızla tükenmesi,
• İnsan türlerinin gelişmesi ve çeşitlenmesi,
• Davranış ve hayat tarzındaki değişiklikler, besinlerin düzenli kullanımını engellerken gıda zehirlenmelerini önünü açmaktadır.

Gıdaların hazırlanması ve sunumunda hijyen kurallarına dikkat edilmemesi sebebiyle alındıktan sonra iyi saklanmaması, mikroplu ve temiz olmayan yerlerin ortamda bulunan besin maddelerindeki kimyasallarla birleşmesinden dolayı bu besin maddeleri sağlıksız olur.

Bu maddelerin tüketiminden sonra zehirlenme belirtileri ortaya çıkar. Çeşitli mantar zehirlenmeleri de bu grupta yer almaktadır.

Besin maddelerinin kontrolü ve sağlıklı ortamda beslenme alışkanlığı olmazsa bu hastalıklara yakalanmak kolaylaşır ve bu hastalığa neden olan mikroorganizmalar vücut sağlığına ciddi hasarlar verebilir.

Gıda zehirlenmesinde çoğumuzun bir türlü anlamlandıramadığı başka bir husus da, aynı yiyeceğin yenmesine rağmen sadece bazılarının zehirlenmesi! Tükettiğimiz bir gıda bize dokunurken başkalarına bir şey olmamasının sebebini ise uzmanlar; zehirlenmeyen kişilerin yedikleri kısıma mikrobun bulaşmadığını yada bağırsak duvarlarının yüzeyinde oluşan savunma faktörlerin mikrobun yerleşmesini önlediğini söylemektedirler. Yani, kimi kişilerin bağırsakları mikroba karşı daha güçsüz iken kimilerimizin ki daha dirençli. Mide ve bağırsakların mikroplara karşı güçsüz olmasının temel sebebi ise; antibiyotik veya mide asidini alan ilaçların kullanılması neticesinde midedeki asitlerin azalması ve bakterilerin üremesini kolaylaştırmasıdır. Besin zehirlenmelerinin önlenmesi için dikkat edilmesi gereken hususlar vardır:

• Dondurulmuş gıdalarda çözülme gerçekleştiği zaman tüketilmesi gerekmektedir,
• Özellikle balık ve tavuk eti gibi çok kısa sürede bozulabilen beyaz etlerin hemen tüketilmesi gerekir,
• Sebzeler ve meyveler çok iyi yıkanmalı hatta sirkeli suda bekletilmelidir,
• Yumurtalar güneş görmeyen ve serin yerde muhafaza edilemeli ve uzun süre bekletilmemeli,
• Etler iyice pişirilmeli, özellikle kırmızı et daha iyi pişirilerek çiğ bırakılmamalıdır.

Ne kadar dikkat edilse de farkında olmadan besin zehirlenmesine maruz kalınabilmektedir. Böyle bir durumla karşılaşan ve bir takım belirtiler gören kişiler, gıda zehirlenmesinde ne yapmalı?

Gıda Zehirlenmesi Tedavisi

Zehirlendiğinden şüphelenen bir kişi, öncelikle bol bol su içmeli. Bağırsak hareketlerini durdurucu ilaçlardan uzak durmalı. Hasta eğer ishale rağmen rahatlıkla beslenmesine devam edebiliyorsa, karın ağrısı, bulantı ve kusma yoksa ve şikayetleri 1-2 günden kısa sürüyorsa, bol su içilerek rahatsızlık atlatılabilmektedir. Fakat 2 günden uzun süren bulantı, kusma, ishal, ateşle birlikte şiddetli karın ağrısı, kanlı ishal varsa mutlaka biran önce doktora gidilmelidir. Bilinç kapalı, yutma ve konuşmada güçlük, kol ve bacaklarda kuvvetsizlik hissi de yaşanıyorsa durum daha da acil gözükmektedir.

Zehirlendiğinden şüphe edilen hastalardan serum, dışkı, kusmuk, idrar örnekleri alınmalıdır. Bu maddelerin tahlilleri yapılarak içinde zararlı mikroorganizmalar bulunup bulunulmadığına bakılır. Eğer örnek alınacak kişi ölü bedeni ise kan, karaciğer ve dalak dokusundan örnekler alınır. Şüpheli görülen gıdadan da örnekler alınarak hastadaki verilerle karşılaştırılması yapılır ve aynı bulgulara rastlanırsa doktor tedavisine geçilmelidir. Özellikle ishali olan hastalar doktor kontrolünde izlenmelidir.